Tsapa sy hevitra miasa fizika

Araka ny nosoratana dia hiresaka momba ireo tsapa sy hevitra miasa eo @ tontolon'ny avo angovo ity lahatsoratra manaraka ity.

Ny vainga bitika sy ireo toetrany. Ireo tsapa dia ny fizorana (trajectory) hita @ ireo fitaovam-pitilina toy ny efitrano mando (drift chamber) sy ny fitaovam-pitilina vita fasika (silicon detector), ny angovo refesin'ny fandrefy angovo (calorimeter), ny hafainganam-pandeha refesin'ny fanisana Cherenkov (Cherenkov counter) (jereo @ arXiv ny "Introduction to Statistical Issues in Particle Physics" sec. 1.2, nosoratan'i Roger Barlow, mpikaroka ao @ Stanford Linear Accelerator Center na SLAC), ny vaikam-pandeha (momentum) refesina @ alalan'ny fiolanan'ny fizorana mandalo saha andriambika (magnetic field). Ny vainga bitika (particle) dia hevitra miasa fizika hilazana ny fitambarana toetra fizika manokana toy ny vesatra, ny vesatra aratrika, ireo jijy (spin).
Ny fanandramana sy ny teoria. Raha ny fahalalako, dia ireo refy sy hevitra miasa fizika avy any ampitan-dranomasina hatrany no hamolavolan'ireo mpifizika FAA (high energy physicist) eto an-toerana -- toy ny ao @ ivotoerana malagasy momba ny fizikan'ny tontolom-be sy ny avo angovo (i@-HEP-MAD) -- ireo fanazavana sy lalàna nohon'ny tsy fisian'ireo fitaovam-pandrefesana voalaza etsy ambony izay ahafahana mitsapa ny tontolon'ny avo angovo. Matetika dia miainga @ fianarana ireo teoria FAA efa misy izany famolavolona izany ary raha oharina @ fikarohana ataoko dia misy toerana malalaka ihany eo @ tontolon'ny teoria FAA ahafahan'ireo mpikaroka FAA eto mitondra fanazavana manokana momban'ny tontolon'ny avo angovo. Mba ifotorany sy ivelaran'ireo fanazavana manokana ireo anefa dia ilaina ny famelomana ny FAA fanandramana (experimental HEP) izay loharanon'ireo fanazavana sy teoria rehetra mandrafitra ny FAA.

Ny fanandramana eto. Raha tsy diso aho dia kely sy 'tsotsotra' ny fitaovam-pitilina sasany toy ny fitaovam-pitilina noforonin'i Georges Charpak (ny efitra Charpak) fa tsy voatery ho goavambe foana toy izay ampiasaina @ Large Hadron Collider na LHC an'ny European Organization for Nuclear Research na CERN. Midika izany fa misy toerana azo ivelaran'ny FAA fanandramana eto Madagasikara raha ny fitaovana materialy no resehana. Inona no zava-misy eto Madagasikara momba ny fitaovam-panandramana fizika? Ny Institut National des Sciences et Techniques Nucléaires-Madagascar (INSTN-Madagascar) sy ny Laboratoire de Physique de la Matière et Rayonnement (LPMR) no fantatro mampiasa fitaovam-pandrefesana toy ny fitaovam-pandrefesana ny sokajim-besatra (mass spectrometer), ny fanisana Geiger, izay ampiasaina indrindra @ tontolon'ny iva angovo. Eo ihany koa ny Sampana Physique du solide et Physique expérimentale ao @ sampam-piofanana Fizika (Antananarivo), izay milaza manangana fitaovam-pandrefesana ny saha aratrika sy andriambika.

Anjaran'ny i@-HEP-MAD no mifanakalo @ ireo mpikaroka ao @ ireo ivotoerana sy toeram-pikarohana voalaza ireo mba hamelona sy hampivelarana miandalana ny FAA fanandramana eto Madagasikara.

Ireo vaovao. Ho tanterahana eto Madagasikara ny velakevitra (conference) iraisam-pirenena HEP-MAD 07 ny 10 hatramin'ny 15 Septembra izao. Io velan-kevitra io dia faha-telo @ ireo velan-kevitra HEP-MAD (HEP-MAD 01, HEP-MAD 03) izay karakarain'i Stephan Narison, mpifizika FAA malagasy ao @ Laboratoire de Physique Théorique et Astroparticules (Montpellier) sy mpanorina ny ivotoerana i@-HEP-MAD. Ny velakevitra HEP-MAD dia hiresahana indrindra ireo toetra sy fihetsik'ireo vainga bitika antsoina hoe quark izay tsapa eo anivon'ny proton sy ny tariny. Fotoana iray ahafahana mamantatra ihany koa ny toe-tsainan'ireo mpifizika FAA, izay isongadin'ny firesahana sy fikatsahana ny 'marina' hatrany.

Manaraka izany, momba ny fampiasana ity blog ity: afaka maneho hevitra ny rehetra @ alalan'ilay tohy 'fanehoan-kevitra' hita @ faran'ny lahatsoratra (sao dia tsy ahazoana mifandray loatra ny fomba fanoratako?).
Nampiako tohy mankany @ ireo blog vitsivitsy momba ny Fizika teorika ity blog ity toy ny "Not even wrong" izay tazomin'i Peter Woit, mpifizika-matematika ao Columbia University, sy ny "Noncommutative Geometry" tazomin'i Alain Connes (sy ny namany), mpimatematika frantsay ao @ Institut des Hautes Etudes Scientifiques (IHES).

Miankina @ ireo fanehoan-kevitra eto, dia momba ny fikarohana sy fampianarana FAA no ho resahana manaraka.